Zašto je Electronic Arts bacio igru Knights of Honor u bazen s gladnom ajkulom po imenu Rome: Total War baš u oktobru, efikasno joj zapečativši sudbinu i osudivši je na status sleeper hita, dobre igre koju niko neće igrati? Istina, audio-vizuelni dometi KoH-a nemaju šta da traže u poređenju sa spektakularnim čudom Creative Assemblya, ali strateška detaljnost igre, bogatstvo opcija i sadržine zaslužuju mesto blizu trona. Uzevši najbolje elemente Europe Universalis i Lords of the Realma 3, KoH uspeva da se izdigne od idejnih uzora u nekoliko aspekata, a prvenstveno u skladno rešenom faktoru kompleksnosti, koji čini igru složenim, ali lako svarljivim proizvodom. Ova srednjovekovna imperijalna simulacija je posebno interesantna za nas jer nudi mogućnost da povedemo Srbiju u doba Nemanjića, preokrenemo istoriju i izbegnemo sudbinu beogradskog pašaluka, makar u virtuelnoj sferi.

Knights of Honor ima isti cilj i vremenski okvir kao i Medieval: Total War – osvojiti teritoriju Evrope, severne Afrike i Bliskog istoka, startujući sa izabranom imperijom u srednjem veku. Igre dele i koncept globalne strategije i separatnih taktičkih bitaka, s tim što KoH nema potezni karakter, već vreme u igri progresivno teče, zahtevajući da menadžment kraljevstva obavljate u realnom vremenu. Globalna strategija pomalo podseća i na Rome: Total War, prvenstveno zbog provincija koje se osvajaju zauzimanjem gradova, jasno omeđenih granica i potrebe za manevrima trupa između provincija (bez „šahovskog” karaktera jednog Medievala). Tu prestaje srodnost elemenata, a jedinstveni momenti igre postaju sve evidentniji...

Knights od Honor je igra u kojoj je diplomatija podjednako važna kao i ratovanje, a bogatstvo opcija u ovoj sferi igre jako podseća na Europu Universalis (i nadmašuje je). U kampanji za jednog igrača za evropski tron se bori između 50 i 60 kraljevstava, kneževina, država i kalifata, sa poroznim granicama i situacijom koja se za tili čas obrne naglavačke. Ratne alijanse, sporazumi o trgovini i nenapadanju i kraljevski brakovi u potpunosti dozvoljavaju „manipulantski” pristup osvajanju, sa potezanjem vojske kao sekundarnim argumentom. Svaki vladar ima skalu naklonosti prema vama, koja odlazi u plus ili minus u zavisnosti od velikog broja faktora: pridržavanja sporazuma, broja sklopljenih sporazuma, trgovačkih veza, zajedničkog protivnika, istovetne veroispovesti, eventualnih bračnih veza prinčeva i princeza... Tvrda savezništva s jakim državama su recept za uspeh, pogotovo ako zaigrate kao mala Srbija, na početku svedena na dve provincije (Rašku i Zetu). Biti u toliko dobrim odnosima sa, recimo, Mađarima da se oni odazovu na poziv za zajedničku borbu protiv Bugara ili Turaka kada (i ako) vas ovi zaskoče, može vam bukvalno spasti glavu u ranoj fazi igre.

Pridržavanje sporazuma i koncept „časti” su okosnica uspešne diplomatije i globalnog upravljanja imperijom. Ako nekoga napadnete bez razloga, ako se ne odazovete pozivu države s kojom imate sporazum o savezništvu, ako mučite zarobljene generale i slično, kingdom power skala će vam opadati za određeni procenat. Mali kingdom power ima nekoliko linearnih konsekvenci: veći rizik od pobune (bilo klasičnih bandita bilo lojalista iz provincije koju ste osvojili), manji porez koji ćete ubirati i lošiji odnos konkurentskih vlastodržaca. Ovo povlači veoma realne posledice za svakog wanna-be imperijalistu. Ako nasumice krenete s osvajanjima, za tili čas se može desiti da sve države u okolini zarate protiv vas, saveznici vam okrenu leđa zbog beščasnog ponašanja, uz pravu lavinu protivnika protiv kojih nemate nikakve šanse.

Sledeći uspeo element je manipulacija kraljevskom dinastijom i izabranim vođama u nekoliko oblasti. Svaki kralj stari i umire, ostavlja muško ili žensko potomstvo, ali pod uslovom da ste mu našli prikladnu nevestu iz nekog od evropskih dvorova. Svakog muškog potomka možete angažovati u nekoliko uloga: kao guvernera provincije, trgovca, generala (marshall), špijuna... Igra sadrži samo devet slotova za glavešine, koje ćete, osim potomcima, popunjavati regrutovanjem vitezova, što povlači prostu aritmetičku zakonitost: više vojskovođa – manje ostalog. Svaku kategoriju glavešina možete unapređivati (uz resursni trošak), s tom razlikom što vojskovođe iskustvo stiču isključivo u bitkama, stičući bonuse čija organizacija podseća na WarCraft 3.

Značaj ljudsko-menadžerskih resursa igre je ogroman: ako svog sina-princa oženite kćerkom nekog kralja, a ovaj umre i ne ostavi potomka, možete zahtevati deo teritorije (što povlači zaoštravanje odnosa s tom državom); ako nekog viteza-špijuna pošaljete u misiju infiltracije u drugo kraljevstvo, u slučaju rata on može sabotirati njihove oružane snage... Sve to se, naravno, može desiti i vama.

Tri osnovna resursa su pijetet, knjige i zlato i svaki raste u zavisnosti od objekata koje ste pravili u gradovima (više crkvi – više pijeteta). Pijetet služi za namicanje kingdom powera, knjige za obučavanje određenih glavešina (trgovci, špijuni), a zlato za sve ostalo. Regrutovanje vojske, pored para, zavisi i od raspoložive hrane, čiji kvantitet i priliv varira u svakoj provinciji, u zavisnosti od građevina koje ste zatekli ili izgradili. Svaki grad-provincija može (ali ne mora) da ima neku specijalnost (rudnik soli, srebra, dijamanata, plodne oranice, bogatstvo priobalnih područja ribom...) čija vam eksploatacija uz izgradnju određenih građevina daje jedan od resursa potrebnih za postizanje određenog globalnog bonusa (Kingdom Advantage).

Sem pomalo priproste 2D grafike, ostale mane igre svode se na sledeće: odsustvo pravog istorijskog konteksta kroz protok vremena (sem početnog perioda), nerealno odrađivanje pojedinih aktivnosti (instant diplomatija) i previše jednostavne taktičke bitke u kojima strategija ne igra veću ulogu (a podsećaju na osiromašeni Lords of the Realm 3), ali se to srećom može automatizovati, pri čemu AI generala radi prilično dobar posao.

Miodrag KUZMANOVIĆ